Το Πετρίλο ήταν και είναι κεφαλοχώρι στο χώρο των Αγράφων. Τα Άγραφα την περίοδο της τουρκοκρατίας ήταν περιφέρεια, η οποία υπάγονταν στο Σαντζάκιο (διοίκηση) Θεσσαλίας με έδρα τα Τρίκαλα. Η συνολική τους έκταση είναι: «2.608.000 στρέμματα. Το μήκος χωρίς τους κυματισμούς του εδάφους καλύπτει Ανατολή προς Δύση 75 χλμ. και από Βορρά προς Νότο 60 χλμ.».

   'Οπως αναφέρουν οι ιστορικοί, η περιοχή κατοικούνταν , από τους Πελασγούς και στη συνέχεια από τους Δόλοπες (1600-1500 π.Χ.) και τους Αθαμάνες (2000-1900 π.Χ.). Ο ακριβής καθορισμός των γεωγραφικών ορίων αυτών των δύο φυλών δεν μπορεί να υπολογιστεί. Ο λόγιος ιστοριοδίφης Π.Ι. Βασιλείου γράφει πως τα «όρια των Δολόπων έφταναν ως την περιοχή Μουζακίου», ενώ τα όρια των Αθαμάνων κοντά στη γέφυρα Κοράκου και βόρεια γύρω από τον Αχελώο. Το 1805-1810 ο Άγγλος περιηγητής Leake γράφει πως: «Τα Άγραφα υπήρξαν και κατά τους χρόνους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας» και «διαφύλαξαν τον εαυτό τους προ της τουρκικής καταλήψεως εκ προσμίξεων μετά Βουλγάρων και Βλάχων περισσότερο των άλλων μερών της Ελλάδος».

   'Οταν κατά καιρούς οι διάφοροι επιδρομείς και οι κατακτητές επέφεραν μεγάλες καταστροφές στα πεδινά, το Πετρίλο και η γύρω ορεινή περιοχή στάθηκαν το καταφύγιο και το αποκούμπι για τους κατατρεγμένους της Πατρίδας.

   Ο Κωστής Μοσκώφ σημειώνει ότι: από το 16o αιώνα μέχρι την επανάσταση του '21 πολλοί κάτοικοι των πεδινών περιοχών κατέφυγαν στα δυσπρόσιτα βουνά όπου ζούσαν ελεύθεροι. Εκεί φύλαξαν ιερά και όσια. Αυτή τη χρονική περίοδο το Πετρίλο πυκνοκατοικήθηκε. «Χίλιες(1.000) οικογένειες» γράφει πως είχε το 1805-1815 ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ.

    Το 1830, που έγινε η οροθέτηση, το Πετρίλο παρέμεινε στην τουρκική κατοχή και τότε πολλοί κάτοικοί του κατέφυγαν στα ελεύθερα Άγραφα ή σε άλλους τόπους. Οι περισσότεροι απ' αυτούς επανήλθαν μετά την απελευθέρωση το 1881. Στις αρχές του αιώνα αριθμούσε περίπου χίλιους (1.000) κατοίκους και την περίοδο του μεσοπολέμου ξεπέρασε τους χίλιους πεντακόσιους ( 1.500) .Τ ο 1960-70 άρχισε λίγο-λίγο να κάνει αισθητή την παρουσία της η μεγάλη πληθυσμιακή μεταβολή της μετανάστευσης, κυρίως στο εσωτερικό της χώρας, σε περιοχές που υπήρχε εργασία.

Παρακάτω ακολουθεί ένας  πίνακας με τις χρονολογίες-σταθμούς στην ιστορία του Πετρίλου. Κάντε κλίκ για να μεταβείτε σε συγκεκριμένες χρονολογίες.

1393  1421  1620-1650  1661-1682  1710   1759  1802-1808  1805-1810  1821     1822-1823  1854  1862  1866-1867  1877-1878   1940-1944 

Πραγματοποιείται η κατάληψη των πεδινών της Θεσσαλίας από τους Τούρκους. Αυτή την περίοδο αρχίζουν να ανεβαίνουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι στα 0ρεινά. Στα δυσπρόσιτα αυτά βουνά των Αγράφων, μακριά από την καταπίεση του Τούρκου, εύρισκαν την ησυχία τους και απολάμβαναν την Ελευθερία τους, που γι' αυτούς ήταν υπέρτατο αγαθό.

'Οπως αναφέρουν αρκετοί ερευνητές και ιστορικοί μελετητές, στα Άγραφα, από τη Βυζαντινή ακόμα περίοδο, υπήρχαν προνόμια αυτονομίας και αυτοδιοικήσεως.

'Οσοι δεν ανέχονταν τους Τούρκους και είχαν μέσα τους τον πόθο της ελευθερίας, ανέβηκαν στα βουνά. Από εκεί δεν άφηναν σε ησυχία τον κατακτητή. Οι Τούρκοι αναγκάζονται τότε από τα πράγματα να εγκαινιάσουν το θεσμό των αρματολών στην Ελλάδα.

«Ύστερα από εισήγηση του Τουραχάν ιδρύεται από τον Μουράτ Β' (1421-1451) το πρώτο αρματολίκι στα Άγραφα στην απρόσιτη και οχυρή περιοχή».

Αυτή την περίοδο,ο Ευγένιος Γιαννούλης ανεβαίνει στα Άγραφα ,ιδρύει αρκετά Σχολεία και βάζει τις βάσεις για την πνευματική ανάπτυξη του τόπου. Είναι γνώστης της αρχαίας ελληνικής, λατινικής, θεολογικής και φιλοσοφικής γραμματείας. Τότε τα ελληνικά σχολεία πολλαπλασιάζονται.

0 Ευγένιος Γιαννούλης κάνει πράξη και εφαρμόζει την απόφαση της Συνόδου της ΚωνΙπολης του 1593 η οποία συνιστούσε σε κάθε επίσκοπο όπως στην περιφέρειά του φροντίσει και δημιουργηθούν σχολεία με δικά τους έξοδα, «ώστε τα θεία και ιερά γράμματα διδάσκεσθαι».

Το Πετρίλο ήταν γνωστό στον Ευγένιο, γιατί τα έτη 1612-18, το 1619 και το 1622-23 ήταν μοναχός στην Παναγία του γειτονικού χωριού Τροβάτο.

Συνεπώς, αυτά τα χρόνια (1661-1682) θα ιδρύθηκε και με τη βοήθεια του μοναστηριού στο Πετρίλο το "Σχολείο Κοινών Γραμμάτων". Στο Σχολείο αυτό δίδαξε αργότερα και ο μαθητής τού Ευγένιου, ο Γόρδιος.

Ο Αναστάσιος Γόρδιος (πολυμαθής και λόγιος κληρικός) βρίσκεται στο Πετρίλο. Ο σκοπός του είναι προφανώς να εποπτεύσει, να διδάξει στο σχολείο και να προετοιμάσει μαθητές για τη Σχολή των Βραγγιανών .Δείχνει ενδιαφέρον και για άλλα κοινά θέματα του Πετρίλου .Από αυτόν πληροφορούμαστε ότι το Πετρίλο εκείνη την εποχή βρίσκεται σε ακμή.

Τα παραδοσιακά δημοτικά μας τραγούδια καταγράφουν το ιστορικό πολεμικό γεγονός της νικηφόρας μάχης που έδωσε ο Γιάννης Μπουκουβάλας στο Πετρίλο το 1759 ή 1767 εναντίον των Τούρκων. Το ίδιο γεγονός καταγράφει και ο ιστορικός Κων/νος Παπαρηγόπουλος. Το παραδοσιακό τραγούδι είναι το εξής:

οι κλέφτες κι οι αρματολοί, κι ο Γιάννης Μπουκουβάλας.

Στα ανατολικά του Πετρίλου υπάρχει το τοπωνύμιο "Λημέρι του Τσόγκα". Αυτή την περίοδο ο αδούλωτος κλέφταρχος Κατσαντώνης βρίσκεται στα Άγραφα και είναι στην ακμή της δράσης του .

«0 Γεωργάκης Τσόγκας, αναφέρει ο Νικ. Κασοομούλης, είναι ο μόνος από τους συγγενείς του Κατσαντώνη που τον ακολούθησε στην κλέφτικη ζωή». Είναι το πρωτοπαλλήκαρό του. Το τοπωνύμιο μιλάει από μόνο του για την παρουσία του Τσόγκα στο Πετρίλο. Βορειότερα, στις Στρούγκες, ανάμεσα στα έλατα είναι και το τοπωνύμιο Κλεφτόβρυση.

  Ο Άγγλος περιηγητής William Leake αυτά τα χρόνια κάνει περιοδεία στην Ελλάδα. Για την περιοχή των Αγράφων δίνει πολλές ιστορικές πληροφορίες.

  Ανάμεσα σε άλλα γράφει πως μετά την έδρα τού αρματολικιού των Αγράφων «σε σπουδαιότητα έρχεται το Πετρίλου»

Όπως προκύπτει από το Αρχείο Αγωνιστών του 1821,το Πετρίλο συμμετέχει στην Επανάσταση και επίσημα με τους παρακάτω αγωνιστές.

Από το Πετρίλο Αγράφων .Γεννήθηκε στο Πετρίλο το 1803. 'Ηταν ο έμπιστος του Γεωργίου Καραϊσκάκη και κρατούσε το "κεμέρι" του (ιδιαίτερο ταμείο του).

Ο αρχιστράτηγος Γ. Καρα'ι'σκάκης , αρματολάρχης των Αγράφων παρακολουθεί τα γεγονότα στο Μεσολόγγι. Κατεβαίνει από το Πετρίλο και πιάνει θέσεις στα νότια όρια απ'ο το αρματολίκι του. Οι Τούρκοι αποτυγχάνουν να καταλάβουν το Μεσολόγγι και γυρνούν στα Τρίκαλα μέσω Αγράφων. Βρίσκουν όμως μπροστά τους τον Καρα'ι'σκάκη και αρχίζει η μάχη της Κορομηλιάς.

Από την γέφυρα Κοράκου μέχρι το Πετρίλο επαναστατούν όλα τα χωριά και το Πετρίλο καταλαμβάνεται από τον συνταγματάρχη Σωτήρη Στράτο.

Οι Τούρκοι βάζουν φωτιά και καίνε σπίτια στο Πετρίλο.Οι κάτοικοι οχυρώνονται στο μοναστήρι.

Το 1866 η Επαναστατική Διοικούσα επιτροπή Ηπείρου και Θεσσαλικών Αγράφων είχε την έδρα-ορμητήριό της στο Πετρίλο στο οποίο εκδόθηκε και η παρακάτω Επαναστατική Προκήρυξη.